ARKUSZ KALKULACYJNY

Ćwiczenia i materiały do lekcji oraz ćwiczenia dodatkowe dla chętnych znajdziecie na stronie: informatyka.wsip.pl

Przypomnij sobie podstawowe podstawy pracy z arkuszem kalkulacyjnym Excel - Zobacz filmy na stronie informatyka.wsip.pl 

Arkusz kalkulacyjny to wygodne narzędzie analityczne, które umoĹźliwia zbieranie i analizowanie danych, mniej i bardziej skomplikowane obliczenia oraz graficzną prezentację danych. Świetnie sprawdza się teĹź w róĹźnych symulacjach, gdyĹź po jednorazowym wprowadzeniu danych kolejne modyfikacje nie wymagają wpisywania ich od początku, tylko uwzględnienia zmian. KaĹźdy dokument arkusza kalkulacyjnego (skoroszyt, zeszyt) składa się z zestawu dwuwymiarowych tabel oznaczanych w poziomie wielkimi literami, a w pionie liczbami. Pozwala to na wygodną obróbkę danych oraz ich prezentację zarówno w formie tabelarycznej, jak i graficznej (wykresy).

ZASTOSOWANIE ARKUSZA KALKULACYJNEGO

Najczęściej arkusz kalkulacyjny postrzegany jest jako zaawansowany kalkulator pozwalający na sporządzanie diagramów i wykresów, narzędzie umoĹźliwiające opracowywanie analiz, kalkulacji i raportów albo rozwiązywanie abstrakcyjnych problemów algorytmicznych. Jednak aplikację tę warto wykorzystywać na co dzień np. do planowania budĹźetu domowego.

Do najpopularniejszych arkuszy kalkulacyjnych należą:

• Microsoft Excel
• Apache OpenOffice Calc
• LibreOffice Calc
• Apple Numbers
• Arkusze Google

ChociaĹź róĹźnią się między sobą, poznanie zasady działania jednego programu powoduje, Ĺźe bez problemu moĹźna obsługiwać inny - zwłaszcza Ĺźe twórcy starają się, by podstawowe funkcje miały te same nazwy.

FORMATY LICZB

Do komórek arkusza wpisuje się:

• liczby
• teksty
• formuły

Liczby moĹźna wyświetlać w róĹźnym formacie, np.:

• w formie dat,
• procentów
• walut
• numerów specjalnych typu PESEL

 Data moĹźe być wyświetlana w róĹźny sposób (np. 24 kwi 86, 1986-04-24, 24 kwiecień 1986) i wykorzystywana w obliczeniach, poniewaĹź arkusz kalkulacyjny przechowuje ją w postaci liczby dni między datą wpisaną a ustaloną jako zerowa. Domyślnym dniem zerowym (liczbą 1) dla programu Excel jest 1 stycznia 1900 r., co oznacza, Ĺźe data 1 stycznia 2018 r. jest liczbą 43 101. W przypadku programu Calc domyślnym dniem zerowym jest 30 grudnia 1899 r., a w systemach z rodziny macOS - 1 stycznia 1904 r. Daty przed dniem zerowym często nie są poprawnie interpretowane, co potrafi skomplikować analizę czasową o charakterze historycznym, poniewaĹź program moĹźe odczytywać część dat jako zwykły tekst.

WPROWADZANIE FORMUŁ

Formuły to wzory, które w arkuszu poprzedza się zawsze znakiem równości, w zaleĹźności od stopnia skomplikowania mogą składać się z operatorów, nazw funkcji wbudowanych oraz argumentów (liczb, komórek, zakresów komórek, innych funkcji).


Funkcje są pogrupowane w róĹźne kategorie:

• funkcje matematyczne i trygonometryczne np. SUMA, PI
• funkcje statystyczne np. MAX, MIN, ŚREDNIA
• funkcje związane z datami i godzinami np. DZIŚ (wskazującą bieżącą datę) i TERAZ (wskazującą bieżącą datę i godzinę).

W razie trudności z odnalezieniem potrzebnej funkcji można ją wywołać za pomocą przycisku fx, przy pasku formuły i przejrzeć listę wszystkich funkcji.

ADRESOWANIE KOMÓREK

W trakcie wprowadzania formuły naleĹźy wziąć pod uwagę, czy wartości mają się zmieniać podczas kopiowania formuły do innych komórek, czy nie, i zastosować odpowiednio adres:

• względny komórki ma postać: litera (ciąg liter) i liczba np. B11. Stosuje się go w celu automatycznej zamiany adresów podczas przeciągania formuł.
• bezwzględny komórki zawiera znak dolara zarówno przed literą, jaki liczbą, np. $B$11. UĹźywa się go wtedy, gdy podczas kopiowania formuł nie powinna się zmienić wartość danej komórki.
• mieszany komórki stanowi połączenie adresów bezwzględnego i względnego, np. $B11 albo B$11. Jest on jest przydatny, gdy określone wartości mają się odnosić do konkretnej kolumny lub konkretnego wiersza.

Aby skopiować formułę, naleĹźy zaznaczyć komórkę, w którą została wpisana, a następnie - w zaleĹźności od potrzeb - przeciągnąć ją odpowiednio w dół, w bok lub po skosie za pomocą uchwytu wypełnienia.

DIAGRAMY I WYKRESY

Przedstawienie danych w formie graficznej nierzadko ułatwia zrozumienie zawartych w nich informacji oraz relacji zachodzących między poszczególnymi pozycjami. Arkusz kalkulacyjny oferuje wiele typów i podtypów diagramów oraz wykresów, kaĹźdy przeznaczony do innych celów. W zaleĹźności od potrzeb moĹźna uĹźyć odpowiedniego typu wykresu.

• Do porównania wartości liczbowych wykorzystuje się diagramy kolumnowe lub słupkowe w wersji dwu- lub trójwymiarowej oraz ich odmiany. Przy czym w diagramach kolumnowych łatwiej dodać czytelne etykiety. W zaleĹźności od potrzeb moĹźna tworzyć diagramy grupowane (odnoszące się do kilku serii danych) i skumulowane (np. kolumnowy i słupkowy, całościowo reprezentujące sumę wszystkich serii danych).
• Na potrzeby analizy procentowego udziału danej kategorii w całej próbie stosuje się diagramy kołowy lub pierścieniowy oraz ich odmiany.
• Dane zmieniające się w sposób ciągły w danym czasie, w tym tendencje wzrostowe lub spadkowe, najwygodniej obserwuje się na wykresie liniowym. Na jednym rysunku moĹźna zaprezentować dane z jednej lub kilku serii.

 Ä†WICZENIE. Obliczanie dni 

• zygotuj tabelę, za pomocą której moĹźna obliczyć wiek zawodników w dniach (wzór poniĹźej). Uzupełnij kolumnę z nagłówkiem Ile dni - wpisz właściwą formułę.
• Zapisz odpowiednią formułę w komórce C2 - skorzystaj z funkcji DZIŚ, która wskazuje bieżącą datę.

=DZIŚ()-B2

• Jeśli zamiast wyniku w postaci liczby wyświetla się komunikat #ARG!, sformatuj kolumnę C - np. wybierz w menu podręcznym Formatuj komórki opcję Liczbowe.
• Aby otrzymać rozwiązanie, skopiuj formułę z komórki C2 do pozostałych komórek.

ĆWICZENIE. Prezentowanie wyników głosowania

 
Przedstaw w formie graficznej preferencje uczniów dotyczące zwiedzania województwa świętokrzyskiego.

1. Przygotuj tabelę (wzór poniĹźej) i uzupełnij kolumnę z nagłówkiem Procent głosów.
2. Sporządź wykres kołowy - zadbaj o jego czytelność.

• Wyznacz w komórce B7 ogólną liczbę oddanych głosów.

=SUMA(B2:B6)

• Zapisz odpowiednią formułę w komórce C2.

=B2/$B$7 * 100%

• Aby otrzymać rozwiązanie punktu 1, skopiuj formułę z komórki C2 do pozostałych komórek.
• Aby otrzymać rozwiązanie punktu 2, zaznacz zakres danych C2:C6, wybierz dwuwymiarowy wykres kołowy i odpowiednio go opisz.

ĆWICZENIE. Prezentowanie trasy przejazdu

Przedstaw w formie graficznej profil topograficzny trasy rowerowej z Michniowa do Wąchocka.

1. Przygotuj tabelę na podstawie danych z serwisu www.geocontext.org (wzór poniĹźej) i wyznacz najwyĹźszy oraz najniĹźszy punkt na trasie, róĹźnicę wysokości między punktem końcowym i punktem startowym, a takĹźe średnią wysokość.
2. Sporządź diagram - dobierz odpowiedni typ wykresu i zadbaj o jego czytelność.